Bisedoi: Elona Tereziu
Kardiopatitë kongenitale janë një grup sëmundjesh kardiake që kanë si shkak një zhvillim anormal të strukturave të ndryshme kardiake gjatë jetës embrionale dhe fetale. Megjithëse në shumicën e rasteve identifikohen që në moshë pediatrike, kur nuk japin shenja evidente, ndodh që të dalin në pah vetëm në moshë adulte, kryesisht gjatë dekadës së tretë ose të katërt të jetës, atëherë kur fillon edhe dekompenzimi.
Daniela Teferiçi, mjeke kardiologe në QSUT, tregon për gazetën “Shëndet +”, shkaqet dhe llojet e këtyre anomalive, ndërkohë që thekson rrisqet e të rriturit më këtë problem, ku veç insufiçencës kardiake, dëmtimit të muskulit të zemrës apo aritmive, këto anomali, në rast se lihen pa patrajtuar për kohë të gjatë ose në ecurinë e vet natyrore, japin një jetëgjatësi të limituar, krahasuar me pjesën tjetër të popullatës.
Çfarë janë defektet kongenitale kardiake?
Defektet kongenitale kardiake zënë peshën kryesore/pjesën më të madhe të të gjithë defekteve të lindura dhe vijnë si pasojë e anomalive fetale. Gjatë kohës ku zhvillohet embriogjeneza, pra zhvillohet fetusi dhe formimi i organeve, mund të ndodhin edhe disa anomali (për shkaqe të ndryshme) të cilat marrin termin defekte kongenitale. Zakonisht formimi i zemrës ndodh nga java e 4 deri në javën e 10 të shtatzënisë. Pra, është ai tremujori i parë ku femra duhet të jetë shumë e kujdesshme për çdo gjë që merr apo sëmundje virale, pikërisht për arsyen se gjatë kësaj kohe ndodh formimi i organeve.
Llojet më të shpeshta?
Defektet më të shpeshta të zemrës që diagnostikohen në fëmijëri janë defekti interatrial (ASD) dhe defekti interventrikular. Zemra përbëhet nga katër dhoma. Dy dhoma të mëdha që janë ventrikujt, barkushet dhe dhomat e vogla që janë veshorja ose atriumet. Ndarja midis ventrikujve quhet septum interventrikular dhe ndarja midis dy veshoreve ose ndërmjet atriumeve quhet septum interatrial. Pra, kur komunikimi ndodh në nivelin e septumit interatrial, kemi të bëjmë me atë që quhet defekt interatrial dhe kur komunikimi ndodh në nivelin e septumit intravekular, kemi të bëjmë me defektin interventrikular. Këto pra janë defektet kongenitale më të shpeshta dhe më pak të rrezikshme, sepse janë më thjeshta për t’u riparuar.
Ndërkohë pas këtyre vjen duktusi arterial i hapur , një komunikim që ndodh në jetën intrauterine (fetale) tek fëmija, por pas lindjes mbyllet. Kur ky qëndron i hapur është anomali dhe quhet defekt kongenital.
Tjetër kemi Tetrada Fallot, një defekt i cili nëse nuk trajtohet në kohë, çon në cianozë të personit (lëkura, buzët, gishtat bëhen në ngjyrë blu), një sëmundje serioze e cila nëse nuk trajtohet në kohë çon në vdekjen e personit. Një tjetër defekt akoma edhe më i rëndë, që çon gjithashtu në vdekje nëse nuk trajtohet, është edhe transpozicioni i vazave të mëdha të zemrës.
Shkaktarët. Pse një fëmijë lind me këto probleme?
Një shkak janë ndryshimet kromozomike. Në nivel të kromozomeve dhe një nga sëmundjet më të shpeshta është Trizomia 21 apo Sindroma Down. Një shkak tjetër është kur numri i kromozomeve megjithëse normal, një nga genet (përgjegjës për formimin e këtij organi) është difektoz. Kemi shkaqe që lidhen me nënën. Nëse nëna kalon rubeolën gjatë shtatzënisë, sidomos gjatë tremujorit të parë kur ndodh formimi i organeve, fëmijët lindin me defekte në zemër, por jo vetëm. Mund të ndodhin për shkaqe të tjera virale ose kur nëna vuan nga diabeti. Një rol të rëndësishëm luan gjithashtu edhe trashëgimia. Atë prindër që kanë në familjen e tyre persona më sëmundje të lindura të zemrës, kanë një probabilitet më të madh të lindin fëmijë me probleme kongenitale kardiake.
Me çfarë shenjash klinike shoqërohen këto anomali?
Për sa i përket shenjave klinike, simptoma e parë që paraqesin këta fëmijë është lodhja fizike. Pra fëmija nuk është aktiv si fëmijët e tjerë. Nuk përballon dot aktivitet fizik, lodhet shpejt dhe i merret fryma. Ose kur janë bebe që ende nuk ka filluar jeta aktive, puna kryesore që bën bebi është thithja e gjirit, pra është ushqyerja. Këta fëmijë nuk kanë fuqi të thithin (ushqehen), lodhen shumë shpejt dhe kjo sjell pastaj dhe probleme të tjera. Ka sëmundje kongenitale (defekte të lindura të zemrës) që janë të papajtueshme me jetën dhe bebi vdes që në orët e para ose disa ditë pas lindjes, por gjithashtu ka edhe defekte që nuk japin asnjë shenjë, bebi rritet dhe kuptohen vetëm në jetën adulte (30-40 vjeç).
Çfarë ndodh, përse dalin në pah në moshë adulte?
Dalin në pah në moshë adulte sepse fillon dekompenzimi. Për shembull zmadhohet ana e djathtë e zemrës, ventrikuli i djathtë nuk punon më si më parë, fillon marrja e frymës (dispneja). Në total të gjitha defektet kongenitale kardiake çojnë në insufiçencë kardiake, pra në pamjaftueshmëri të muskulit të zemrës, në uljen e hedhjes së sasisë së gjakut, dhe kjo shoqërohet me pafuqi, me marrje fryme, ënjtje të këmbëve dhe zmadhim të mëlçisë. Pra kemi të bëjmë me mosaftësinë e zemrës për të tërhequr gjakun nga periferia.
Si mund të diagnostikohen?
Çdo bebi që lind, neonati i dëgjon të rrahurat e zemrës me stetoskop dhe mundohet të kuptojë nëse ka apo jo zhurmë kardiake. Në shumicën e rasteve (ndodh shpesh) tek bebet dëgjohen disa zhurma ‘të pafajshme’, që nuk kanë të bëjnë me një problem të vërtetë anatomik të zemrës, me një dëmtim valvular, apo me një komunikim aty ku nuk duhet të ketë komunikim gjaku. Megjithatë, sa herë dëgjohet/dyshohet për një zhurmë, ne duhet të shkojmë më tutje për ta vërtetuar nëse kjo zhurmë është inocente, funksionale e parrezikshme, apo pasqyrim i një defekti të rëndësishëm kongential strukturor të zemrës. Ekzaminimi kryesor që vë diagnozën në këto raste është ekoja kardiake. Sot ndodh që bëhet eko kardiake e fetusit, pra që kur nëna është shtatzënë mund të diagnostikohet shumë mirë, të shihet nëse bebi që do lindi do të ketë një problem të tillë. Në rastet kur problemi është madhor/ defekte të papajtueshme me jetën, ndërpritet shtatzënia.
Nëse diagnostikohen që në jetën intrauterine, pse ndodh që të lindin dhe rriten më këta probleme?
Jo të gjithë bebet referohen për eko, por vetëm ata raste që dyshohet ose kanë prirje gjenetike, pra është ajo që thamë më lart, trashëgimia gjenetike. Ka plot raste me defekt interatrial që e zbulojnë në moshë 40-50 vjeçare. Ka femra që kanë lindur 3-4 fëmijë. Pra është një defekt që të lë të bësh një jetë normale, derisa vjen një moment dhe dekompensohet. Pra qëndron i kompensuar për shumë vite, shumë kohë, por ka të tjerë pastaj që nuk të lënë kohë siç mund të jetë Tetrada Fallot për shembull që në rast se nuk trajtohet në kohë, ndodh hipertensioni pulmonarë i parikthyeshem, dhe shpesh këta pacientë vdesin.
Ku konsiston trajtimi dhe a kanë nevojë për mjekim gjatë gjithë jetës këta persona?
Trajtimi është kirurgjikal, por ekziston edhe një trajtim tjetër që është trajtimi perkutan ( pa u çarë gjoksi. Nëse ndërhyrja bëhet në kohën e duhur, nuk është se ka nevojë për mjekim, por këtë e vendos vetëm mjeku kardiolog në varësi dhe të ecurisë sa i suksesshëm ka qenë operacioni, është bërë ose jo në kohën e duhur, ka dhënë ose jo komplikacione etj, sepse këta persona janë shumë të prirur për të bërë çrregullime të ritmit të zemrës.
Cilët janë risqet e të rriturit me këtë problem?
Risku i parë është insufiçenca kardiake, dëmtimi i muskulit të zemrës, janë aritmitë, pra komplikacionet që bëjnë këta pacientë. Në rast se lihen pa trajtuar për kohë të gjatë ose nëse do e lëmë në ecurinë e vet natyrore, këta persona do të kenë një jetëgjatësi më të limituar se pjesa tjetër e popullatës./ Shendeti.com.al
