Hemorragjia – gjakderdhja e rëndë– dhe çrregullimet hipertensive si preeklampsia janë shkaktarët kryesorë të vdekjeve të nënave në nivel global, sipas një studimi të ri të publikuar nga Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH). Këto kushte ishin përgjegjëse për rreth 80 000 dhe 50 000 vdekje respektivisht në vitin 2020 – viti i fundit për të cilin janë të disponueshme vlerësimet e publikuara – duke theksuar se shumë gra ende nuk kanë akses në trajtime shpëtimtare dhe kujdes efektiv gjatë shtatzënisë dhe pas lindjes.
Botuar në Lancet Global Health, studimi është përditësimi i parë global i OBSH-së mbi shkaqet e vdekjeve të nënave që nga miratimi i Objektivave të Zhvillimit të Qëndrueshëm të Kombeve të Bashkuara në vitin 2015. Përveç përshkrimit të shkaqeve kryesore të drejtpërdrejta obstetrike, studimi tregon se kushte të tjera shëndetësore, ndikojnë në humbjen e jetës, duke përfshirë sëmundjet infektive dhe kronike si HIV/AIDS, malaria, anemitë dhe diabeti. Këto kushte, shpesh kalojnë të pazbuluara ose të patrajtuara, derisa të ndodhin komplikime të mëdha, përkeqësojnë rrezikun dhe komplikojnë shtatzënitë për miliona gra në mbarë botën.
“Të kuptuarit se pse gratë shtatzëna dhe nënat po vdesin është kritike për të trajtuar krizën e vazhdueshme të vdekshmërisë amtare në botë dhe për të siguruar që gratë të kenë shanset më të mira të mundshme për të mbijetuar me lindjen e fëmijës”, tha Dr. Pascale Allotey, Drejtore e Shëndetit dhe Kërkimit Seksual dhe Riprodhues në OBSH. “Kjo është gjithashtu një çështje e barazisë globale- gratë kudo kanë nevojë për kujdes shëndetësor të cilësisë së lartë, të bazuar në dëshmi para, gjatë dhe pas lindjes, si dhe përpjekje për të parandaluar dhe trajtuar kushte të tjera themelore që rrezikojnë shëndetin e tyre.”
Në vitin 2020, ka pasur rreth 287 000 vdekje të nënave në total – ekuivalente me një vdekje çdo dy minuta. Ky studim i ri i OBSH-së raporton se hemorragjia – që ndodh kryesisht gjatë ose pas lindjes – është përgjegjëse për gati një të tretën (27%) të vdekshmërisë së nënave, me preeklampsi dhe çrregullime të tjera hipertensive, që kontribuojnë në një shtesë prej 16%. Preeklampsia është një gjendje serioze e karakterizuar nga presioni i lartë i gjakut që mund të çojë në hemorragji, goditje në tru, dështim të organeve dhe konvulsione, nëse nuk trajtohet ose trajtohet shumë vonë.
Shkaqe të tjera të drejtpërdrejta përfshijnë: sepsë dhe infeksione; emboli pulmonare; komplikimet nga abortet spontane dhe të induktuara – duke përfshirë abortin, shtatzënitë ektopike dhe çështjet që lidhen me abortet e pasigurta – dhe, komplikimet dhe lëndimet anestezike që ndodhin gjatë lindjes.
Gjetjet theksojnë nevojën për të forcuar aspektet kyçe të kujdesit të maternitetit, duke përfshirë shërbimet antenatale, që zbulojnë rreziqet në fillim të shtatzënisë dhe parandalojnë komplikime të rënda; Obstetrikë shpëtimtare që mund të menaxhojnë urgjencat kritike të lidhura me lindjen si hemorragjia ose embolia dhe kujdesi pas lindjes. Shumica e vdekjeve të nënave ndodhin gjatë ose menjëherë pas lindjes, duke e bërë këtë një dritare kritike për të shpëtuar jetë. Megjithatë, rreth një e treta e grave – kryesisht në vendet me të ardhura më të ulëta – ende nuk marrin kontrolle thelbësore në ditët e para pas lindjes. Në nivel popullsie, ndërhyrjet më të gjera parandaluese mund të ndihmojnë në uljen e prevalencës së kushteve themelore shëndetësore – si sëmundjet jo të transmetueshme dhe kequshqyerja – që rrisin rreziqet e grave.
“Shpesh jo vetëm një, por shumë faktorë të ndërlidhur kontribuojnë në vdekjen e një gruaje gjatë ose pas shtatzënisë – për shembull, preeklampsia mund të rrisë ndjeshëm gjasat e hemorragjisë si dhe komplikacione të tjera që mund të ndodhin edhe shumë kohë pas lindjes së fëmijës”, tha Dr. Jenny Cressëell, shkencëtare në OBSH dhe autore e punimit. “Një qasje më holistike ndaj shëndetit të nënës është vërtetuar se u jep grave mundësinë më të mirë për një shtatzëni dhe lindje të shëndetshme, dhe për të shijuar cilësinë e qëndrueshme të jetës pas lindjes – sistemet shëndetësore duhet të jenë në gjendje t’i mbështesin ato në faza të ndryshme të jetës.”
Studimi bazohet në të dhënat kombëtare që i raportohen OBSH-së, si dhe nga studimet paralele. Për disa arsye, të dhënat mbeten të kufizuara. Në veçanti, autorët bëjnë thirrje për më shumë të dhëna për vetëvrasjen e nënës, e cila aktualisht raportohet vetëm nga 12 vende. Përveç kësaj, shumica e vendeve nuk raportojnë për vdekjet e vona të nënave (ato që ndodhin në vitin pas lindjes), megjithëse disa kushte mund të çojnë në rreziqe që zgjasin shumë përtej vetë lindjes. Pas lindjes së fëmijës, shumë gra luftojnë për të aksesuar kujdesin pasues, duke përfshirë mbështetjen e shëndetit mendor./who
