- Çdo vit, 400 000 fëmijë dhe adoleshentë të moshës 0-19 vjeç zhvillojnë kancer.
- Llojet më të zakonshme të kancerit të fëmijërisë përfshijnë leuçemitë, tumoret e trurit, limfomat dhe tumoret e ngurta si neuroblastoma dhe tumori Wilms.
- Në vendet me të ardhura të larta, ku shërbimet gjithëpërfshirëse janë përgjithësisht të aksesueshme, më shumë se 80% e fëmijëve me kancer shërohen. Në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme (LMICs), më pak se 30% shërohen.
- Vdekjet e shmangshme nga kanceret e fëmijërisë në LMIC rezultojnë nga mungesa e diagnozës, diagnoza e gabuar ose diagnoza e vonuar, pengesat për aksesin e kujdesit, braktisja e trajtimit, vdekja nga toksiciteti.
- Vetëm 29% e vendeve me të ardhura të ulëta raportojnë se ilaçet e kancerit janë përgjithësisht të disponueshme për popullsinë e tyre në krahasim me 96% të vendeve me të ardhura të larta.
Sa i shpeshtë është kanceri tek fëmijët dhe adoleshentët?
Kanceri është shkaku ndër shkaqet kryesore të vdekjeve për fëmijët dhe adoleshentët. Mundësia për ti mbijetuar një diagnozë të kancerit të fëmijërisë varet nga vendi në të cilin jeton fëmija; në vendet me të ardhura të larta, më shumë se 80% e fëmijëve me kancer shërohen, por në shumë LMIC më pak se 30% shërohen.
Megjithëse kanceri i fëmijërisë në përgjithësi nuk mund të parandalohet ose identifikohet përmes ekzaminimit, shumica e llojeve të kancerit të fëmijërisë mund të kurohen me ilaçe gjenerike dhe forma të tjera trajtimi, duke përfshirë kirurgjinë dhe radioterapinë.
Arsyet për shkallë më të ulët të mbijetesës në LMIC përfshijnë vonesën në diagnozë, pamundësinë për të marrë një diagnozë të saktë, terapi të paarritshme, braktisje të trajtimit, vdekje nga toksiciteti (efektet anësore). Përmirësimi i aksesit në kujdesin ndaj kancerit të fëmijërisë, duke përfshirë ilaçet dhe teknologjitë thelbësore, është shumë me kosto efektive, i realizueshëm dhe mund të përmirësojë mbijetesën. Sistemet e të dhënave të kancerit të fëmijërisë nevojiten për të nxitur përmirësime të vazhdueshme në cilësinë e kujdesit dhe për të informuar vendimet e politikave.
Shkaqet
Kanceri shfaqet te njerëzit e të gjitha moshave dhe mund të prekë çdo pjesë të trupit. Fillon me ndryshimin gjenetik në qelizat e vetme, të cilat më pas mund të rriten në një masë (ose tumor), të pushtojnë pjesë të tjera të trupit dhe të shkaktojnë dëm dhe vdekje nëse nuk trajtohen. Ndryshe nga kanceri tek të rriturit, shumica e kancereve të fëmijërisë nuk kanë një shkak të njohur. Shumë studime kanë kërkuar të identifikojnë shkaqet e kancerit të fëmijërisë, por shumë pak kancere tek fëmijët shkaktohen nga faktorë mjedisorë ose të stilit të jetesës.
Disa infeksione kronike, si HIV, virusi Epstein-Barr dhe malaria, janë faktorë rreziku për kancerin e fëmijërisë. Ato janë veçanërisht të rëndësishme në LMIC. Infeksione të tjera mund të rrisin rrezikun e një fëmije për të zhvilluar kancer si i rritur, prandaj është e rëndësishme që të vaksinohet (kundër hepatitit B për të ndihmuar në parandalimin e kancerit të mëlçisë dhe kundër papillomavirusit njerëzor për të ndihmuar në parandalimin e kancerit të qafës së mitrës) dhe të ndiqen metoda të tjera, si zbulimi i hershëm dhe trajtimi i infeksioneve kronike që mund të çojnë në kancer.
Të dhënat aktuale sugjerojnë se afërsisht 10% e të gjithë fëmijëve me kancer kanë një predispozitë për shkak të faktorëve gjenetikë . Nevojiten kërkime të mëtejshme për të identifikuar faktorët që ndikojnë në zhvillimin e kancerit tek fëmijët.
Përmirësimi i rezultateve të kancerit të fëmijërisë
Për shkak se në përgjithësi nuk është e mundur të parandalohet kanceri tek fëmijët, strategjia më efektive për të reduktuar barrën e kancerit tek fëmijët dhe për të përmirësuar rezultatet është fokusimi në një diagnozë të shpejtë, korrekte të ndjekur nga terapi efektive, e bazuar në prova me kujdes mbështetës të përshtatur.
Diagnoza e hershme
Kur identifikohet herët, kanceri ka më shumë gjasa t’i përgjigjet trajtimit efektiv dhe të rezultojë në një probabilitet më të madh të mbijetesës, më pak vuajtje dhe shpesh trajtim më pak të kushtueshëm dhe më pak intensiv. Përmirësime të rëndësishme mund të bëhen në jetën e fëmijëve me kancer duke zbuluar kancerin në fillim dhe duke shmangur vonesat në kujdes. Një diagnozë e saktë është thelbësore për trajtimin e fëmijëve me kancer, sepse çdo kancer kërkon një regjim të veçantë trajtimi që mund të përfshijë kirurgji, radioterapi dhe kimioterapi.
Diagnoza e hershme përbëhet nga 3 komponentë:
- ndërgjegjësimi për simptomat nga familjet dhe ofruesit e kujdesit parësor;
- vlerësimi i saktë dhe në kohë klinik, diagnoza dhe stadifikimi (përcaktimi i shkallës në të cilën një kancer është përhapur); dhe
- qasje në trajtim të menjëhershëm.
Diagnoza e hershme është e rëndësishme në të gjitha mjediset dhe përmirëson mbijetesën për shumë lloje kanceri. Programet për promovimin e diagnostikimit të hershëm dhe korrekt janë zbatuar me sukses në vende të të gjitha niveleve të të ardhurave, shpesh përmes përpjekjeve bashkëpunuese të qeverive, shoqërisë civile dhe organizatave joqeveritare, me role jetike të luajtura nga grupet e prindërve. Kanceri i fëmijërisë shoqërohet me një sërë simptomash paralajmëruese, të tilla si ethe, dhimbje koke të rënda dhe të vazhdueshme, dhimbje kockash dhe humbje peshe, që mund të zbulohen nga familjet dhe nga ofruesit e kujdesit parësor shëndetësor të trajnuar.
Depistimi në përgjithësi nuk është i dobishëm për kanceret e fëmijërisë. Në disa raste të zgjedhura, mund të konsiderohet në popullata me rrezik të lartë. Për shembull, disa kancere të syrit tek fëmijët mund të shkaktohen nga një mutacion i trashëguar, kështu që nëse ai mutacion ose sëmundje identifikohet në familjen e një fëmije me retinoblastomë, mund të ofrohet këshillim gjenetik dhe vëllezërit e motrat të monitorohen me ekzaminime të rregullta të syve herët në jetë. Shkaqet gjenetike të kancerit të fëmijërisë janë të rëndësishme vetëm në një pjesë të vogël të fëmijëve me kancer.
Mjekimi
Një diagnozë e saktë është thelbësore për të përshkruar terapinë e duhur për llojin dhe shtrirjen e sëmundjes. Terapitë standarde përfshijnë kimioterapinë, kirurgjinë dhe/ose radioterapi. Fëmijët gjithashtu kanë nevojë për vëmendje të veçantë ndaj rritjes së tyre fizike dhe njohëse të vazhdueshme dhe statusit të të ushqyerit, gjë që kërkon një ekip të përkushtuar dhe shumëdisiplinor. Qasja në diagnozën efektive, ilaçet thelbësore, patologjinë, produktet e gjakut, terapinë me rrezatim, teknologjinë dhe kujdesin psikosocial dhe mbështetës janë të ndryshueshme dhe të pabarabarta në mbarë botën.
Megjithatë, shërimi është i mundur për më shumë se 80% të fëmijëve me kancer kur shërbimet e kancerit të fëmijërisë janë të aksesueshme. Fëmijët që përfundojnë trajtimin kërkojnë kujdes të vazhdueshëm për të monitoruar përsëritjen e kancerit dhe për të menaxhuar çdo ndikim të mundshëm afatgjatë të trajtimit.
Kujdesi paliativ
Kujdesi paliativ lehtëson simptomat e shkaktuara nga kanceri dhe përmirëson cilësinë e jetës së pacientëve dhe familjeve të tyre. Jo të gjithë fëmijët me kancer mund të shërohen, por lehtësimi i vuajtjeve është i mundur për të gjithë. Kujdesi paliativ pediatrik konsiderohet si një komponent thelbësor i kujdesit gjithëpërfshirës, duke filluar kur sëmundja diagnostikohet dhe vazhdon gjatë gjithë trajtimit dhe kujdesit, pavarësisht nëse një fëmijë merr trajtim me qëllim kurues.
Programet e kujdesit paliativ mund të ofrohen përmes kujdesit në komunitet dhe në shtëpi, duke ofruar lehtësim dhimbjeje dhe mbështetje psikosociale për pacientët dhe familjet e tyre. Duhet të sigurohet akses adekuat në morfinë orale dhe ilaçe të tjera kundër dhimbjes për trajtimin e dhimbjes së moderuar deri në të rëndë të kancerit, e cila prek më shumë se 80% të pacientëve me kancer në fazën terminale./WHO
