Sipas OBSH-së rreth 600 milionë – pothuajse 1 në 10 njerëz në botë – sëmuren pasi hanë ushqim të kontaminuar dhe 420 000 vdesin çdo vit.
-Fëmijët nën 5 vjeç mbajnë 40% të barrës së sëmundjeve ushqimore, me 125 000 vdekje çdo vit.
Qasja në sasi të mjaftueshme të ushqimit të sigurt dhe me vlera ushqyese është çelësi për ruajtjen e jetës dhe promovimin e shëndetit të mirë. Ushqimi i pasigurt që përmban baktere, viruse, parazitë ose substanca kimike të dëmshme shkakton më shumë se 200 sëmundje, duke filluar nga diarreja deri te kanceret.
Siguria ushqimore është një prej problemeve që shqetësojnë më së shumti konsumatorët shqiptarë. Ata e shprehin hapur mosbesimin, apo pasigurinë për produktet që blejnë, qofshin këto fruta përime, me origjinë shtazore apo dhe të tjera.
Ajo që po ndodh sot në Shqipëri me sigurinë ushqimore është seriozisht kërcënuese për jetën dhe shëndetin e qytetarëve.
Mediat raportojnë se:
-985 kg acuge e kriposur është futur në vendin tonë me praninë e parazitit L3 Anisakis.
-4516 kg fileto derri të importuara nga Brazili me praninë e bakterit Salmonella spp.
-1535 kg mish pule të kontaminuar me salmonelë u zbuluan në restorantin të njohur të ushqimit të shpejtë, KFC, por vetëm 177 kg u asgjësuan, duke ngritur dyshime për fatin e pjesës tjetër.
-13.2 ton akullore të kontaminuara me oksid etileni, një substancë kancerogjene, u gjetën në treg dhe mund të jenë konsumuar nga qytetarët,
-ndërkohë që janë zbuluar edhe dy vatra të gripit të shpendëve në në fermën e kompanisë Rea’s më 3 mars, një tjetër rast është konfirmuar me sëmundjen H5N1 në pularinë “AIBA.”
-Mijëra thasë mielli të ndotur u zbuluan, por nuk pati asnjë reagim nga institucionet.
-Mandarina me pesticide të ndaluara u kapën në dhjetor 2024, duke treguar edhe njëherë mungesën e kontrollit mbi produktet bujqësore.
Sipas OBSH-së sëmundjet që vijnë nga ushqimi janë zakonisht infektive ose toksike në natyrë dhe shkaktohen nga bakteret, viruset, parazitët ose substancat kimike që hyjnë në trup përmes ushqimit të kontaminuar. Ndotja kimike mund të çojë në helmim akut ose sëmundje afatgjata, si kanceri. Shumë sëmundje të shkaktuara nga ushqimi mund të çojnë në paaftësi afatgjatë dhe vdekje. Disa shembuj të rreziqeve ushqimore janë renditur më poshtë.
Bakteret
Salmonella, Campylobacter dhe Escherichia coli enterohemorragjike janë disa nga patogjenët më të zakonshëm të ushqimit që prekin miliona njerëz çdo vit, ndonjëherë me rezultate të rënda dhe fatale. Simptomat mund të përfshijnë ethe, dhimbje koke, nauze, të vjella, dhimbje barku dhe diarre. Ushqimet e përfshira më shpesh në shpërthimet e salmonelozës përfshijnë vezët, shpendët dhe produkte të tjera me origjinë shtazore. Rastet e shkaktuara nga ushqimi për shkak të Campylobacter shkaktohen kryesisht nga qumështi i papërpunuar, shpendët dhe uji i pijshëm. Escherichia coli enterohemorragjike shpesh shoqërohet me qumësht të papasterizuar, mish të papjekur dhe fruta dhe perime të freskëta të kontaminuara.
Infeksionet me Listeria mund të çojnë në abort te gratë shtatzëna ose vdekjen e foshnjave të porsalindura. Edhe pse shfaqja e sëmundjes është relativisht e ulët, pasojat e rënda dhe ndonjëherë fatale shëndetësore të Listeria -s, veçanërisht tek foshnjat, fëmijët dhe të moshuarit, i numërojnë ato ndër infeksionet më serioze që vijnë nga ushqimi. Listeria gjendet në produktet e qumështit të papasterizuar dhe ushqime të ndryshme të gatshme për t’u ngrënë dhe mund të rritet në temperatura frigoriferike.
Vibrio cholerae mund të infektojë njerëzit përmes ujit ose ushqimit të kontaminuar. Simptomat mund të përfshijnë dhimbje barku, të vjella dhe diarre të bollshme me ujë, të cilat shpejt çojnë në dehidrim të rëndë dhe ndoshta vdekje. Perimet e papërpunuara dhe lloje të ndryshme të ushqimeve të detit të papërpunuara ose të papjekura janë të implikuara në shpërthimet e kolerës.
Antimikrobikët, si antibiotikët, janë thelbësorë për të trajtuar infeksionet e shkaktuara nga bakteret, duke përfshirë patogjenët që vijnë nga ushqimi. Megjithatë, përdorimi i tepërt dhe keqpërdorimi i tyre në mjekësinë veterinare dhe humane është lidhur me shfaqjen dhe përhapjen e baktereve rezistente, duke e bërë trajtimin e sëmundjeve infektive joefektive te kafshët dhe njerëzit.
Viruset
Disa viruse mund të transmetohen nga konsumimi i ushqimit. Norovirusi është një shkaktar i zakonshëm i infeksioneve ushqimore që karakterizohet nga të përziera, të vjella shpërthyese, diarre me ujë dhe dhimbje barku. Virusi i hepatitit A mund të transmetohet gjithashtu nga ushqimi dhe mund të shkaktojë sëmundje afatgjatë të mëlçisë dhe zakonisht përhapet përmes ushqimeve të detit të papërpunuara ose produkteve të papërpunuara të kontaminuara.
Parazitët
Disa parazitë, të tilla si trematodat e peshqve, transmetohen vetëm përmes ushqimit. Të tjerë, për shembull krimbat shirit si Echinococcus spp, ose Taenia spp, mund të infektojnë njerëzit përmes ushqimit ose kontaktit të drejtpërdrejtë me kafshët. Parazitë të tjerë, si Ascaris, Cryptosporidium, Entamoeba histolytica ose Giardia , hyjnë në zinxhirin ushqimor nëpërmjet ujit ose tokës dhe mund të kontaminojnë produktet e freskëta.
Prionet
Prionët, agjentë infektivë të përbërë nga proteina, janë unikë në atë që lidhen me forma specifike të sëmundjes neurodegjenerative. Encefalopatia spongiforme e gjedhit (BSE, ose e ashtuquajtura sëmundja e lopës së çmendur) është një sëmundje prion në bagëti, e lidhur me variantin e sëmundjes Creutzfeldt-Jakob (vCJD) te njerëzit.
Kimikatet
Shqetësimi më i madh për shëndetin janë toksinat natyrore dhe ndotësit e mjedisit. Toksinat natyrale përfshijnë mykotoksinat, biotoksinat detare, glikozidet cianogjene dhe toksinat që ndodhen në kërpudhat helmuese. Ushqimet kryesore si misri ose drithërat mund të përmbajnë nivele të larta të mykotoksinave, të tilla si aflatoksinë dhe okratoksinë, të prodhuara nga myku në drithë. Ekspozimi afatgjatë mund të ndikojë në sistemin imunitar dhe zhvillimin normal, ose të shkaktojë kancer.
Ndotësit organikë të qëndrueshëm (POPs) janë komponime që grumbullohen në mjedis dhe në trupin e njeriut. Shembuj të njohur janë dioksinat dhe bifenilët e poliklorinuar (PCB), të cilat janë nënprodukte të padëshiruara të proceseve industriale dhe djegies së mbetjeve. Ato gjenden në mbarë botën në mjedis dhe grumbullohen në zinxhirët ushqimorë të kafshëve. Dioksinat janë shumë toksike dhe mund të shkaktojnë probleme riprodhuese dhe zhvillimore, të dëmtojnë sistemin imunitar, të ndërhyjnë me hormonet dhe të shkaktojnë kancer.
Metalet e rënda si plumbi, kadmiumi dhe merkuri shkaktojnë dëmtime neurologjike dhe veshkave. Ndotja nga metalet e rënda në ushqim ndodh kryesisht nëpërmjet ndotjes së ujit dhe tokës.
Rreziqe të tjera kimike në ushqim mund të përfshijnë nukleotide radioaktive, që mund të shkarkohen në mjedis nga industritë dhe nga operacionet bërthamore civile ose ushtarake, alergenet ushqimore, mbetjet e barnave dhe ndotësit e tjerë të përfshirë në ushqim gjatë procesit.
Barra e sëmundjeve ushqimore
Barra e sëmundjeve të shkaktuara nga ushqimi në shëndetin publik dhe ekonomitë shpesh është nënvlerësuar për shkak të nën-raportimit dhe vështirësisë në vendosjen e marrëdhënieve shkakësore midis kontaminimit të ushqimit dhehumjes së jetës.
Urbanizimi dhe ndryshimet në zakonet e konsumatorëve kanë rritur numrin e njerëzve që blejnë dhe hanë ushqime të përgatitura në vende publike. Globalizimi ka nxitur kërkesën në rritje të konsumatorëve për një shumëllojshmëri më të gjerë ushqimesh, duke rezultuar në një zinxhir ushqimor global gjithnjë e më kompleks dhe më të gjatë.
Ndryshimet klimatike pritet të kenë ndikime të konsiderueshme në sigurinë ushqimore dhe ka të ngjarë të rrisin rreziqet nga sëmundjet ekzistuese dhe ato të shfaqura që vijnë nga ushqimi përmes rritjes së ngjarjeve ekstreme të motit, rritjes së temperaturave të ajrit dhe ujit dhe ndryshimeve në frekuencën dhe intensitetin e reshjeve.
Këto sfida vendosin përgjegjësi më të madhe mbi prodhuesit dhe përpunuesit e ushqimit për të garantuar sigurinë e ushqimit. Incidentet lokale mund të evoluojnë shpejt në emergjenca ndërkombëtare për shkak të shpejtësisë dhe gamës së shpërndarjes së produktit.
