Format e abuzimit dhe dhunës ndaj fëmijëve
Sipas OKB, me dhunë ndaj fëmijëve kuptohen ‘të gjitha format e dhunës fizike ose mendore, lëndime dhe abuzime, neglizhencë, keqtrajtimi ose shfrytëzimi, përfshirë abuzimin seksual’.
Çdo formë e abuzimit të fëmijëve ka format, shenjat dhe tiparet e veta. Format e abuzimit dhe dhunës ndaj fëmijëve janë të ndryshme, por ato klasifikohen në disa grupe kryesore.
Keqtrajtimi përfshin dënimin e dhunshëm, neglizhimin e të miturve, fëmijëve dhe adoleshentëve nga prindërit, kujdestarët dhe figura të tjera. Kjo lloj dhune më shpesh shfaqet në shtëpi, por edhe në mjedise të tilla si shkollat dhe shtëpitë e fëmijës.
Ngacmimi përfshin sjellje e qëllimshme dhe agresive që ndodhin në mënyrë të përsëritur kundër një viktime, kur ekziston një e vërtetë ose perceptim që çekuilibron qetësinë e viktimës, e cila ndihet e dobët për të mbrojtur veten. Sjellja e padëshiruar mund ta prekë viktimën fizikisht ose verbalisht, nëpërmjet ngacmimeve, fyerjeve dhe kërcënimeve; ose përmes përhapjes së thashethemeve dhe përjashtimit nga grupi.
Dhuna/ abuzimi fizik është dëmi fizik aktual ose potencial që u shkaktohet fëmijëve nga një person tjetër, qoftë fëmijë apo i rritur. Disa nga format e abuzimit fizik janë: rrahja, goditja me këmbë/ me objekte, kapja prej fyti/ flokësh; rrahja me rrip/ shkop/ sende të tjera të forta; djegia me shkrepse/ cigare, me ujë të nxehtë etj. Dhuna ndodh më shpesh në mjediset e komunitetit nga të njohurit, ose të huajt, përfshirë ngacmimin dhe sulmin fizik me ose pa armë (të tilla si armë dhe thika), dhe mund të përfshijë edhe dhunën nga banda.
Abuzimi/ dhuna emocionale dhe psikologjike përfshin kufizimin e lëvizjeve të një fëmije, denigrimin, talljen, kërcënimet dhe frikësimin, diskriminimin, refuzimin dhe forma të tjera jo-fizike të trajtimit armiqësor. Abuzimi emocional ndodh kur, në mënyrë të vazhdueshme, një person që është në pozita besimi, pushteti dhe autoriteti sulmon vetëbesimin e një personi tjetër në mënyre verbale ose jo verbale. Abuzimi emocional ndodh drejtëpërdrejtë (ballë për ballë) ose indirect, nëpëmjet internetit. Keqtrajtimi i vazhdueshëm ndikon në zhvillimin emocional të fëmijëve dhe dëmton në mënyre serioze zhvillimin e tyre si fëmijë.
Disa nga format e abuzimit emocional janë: të bërtiturit, sharjet ofenduese, deklarimi se fëmijën nuk e do askush, këcënimi, mallkimi, mosvlerësimi i aftësive të fëmijës për të bërë diçka etj.
Abuzimi/ dhuna seksuale është çdo formë e përdorimit të fëmijëve për qëllime ose kënaqësi seksuale. Sipas OKB, çdo akt seksual, përpjekje për të kryer marrëdhënie seksuale, komente të padëshiruara seksuale, tentativë trafikimi, ose përdorimi i seksualitetit të një personi nëpërmjet detyrimit, nga çdo person, pavarësisht marrëdhënies me viktimën, në çdo mjedis, duke përfshirë por jo vetëm, në shtëpi dhe punë konsiderohet dhunë seksuale.
Dhuna seksuale përfshin kontakte seksuale jo të ndërgjegjshme, të përfunduara ose të tentuara, dhe akte të një natyre seksuale që nuk përfshijnë kontakte (të tilla si soditës ose ngacmim seksual); trafikim seksual të dikujt që nuk është në gjendje të pajtohet ose të refuzojë; dhe shfrytëzimi në internet.
Abuzimi seksual ndodh kur një fëmijë shfrytëzohet seksualisht nga një person tjetër. Fëmijët abuzohen në së shumti nga persona që ata i njohin dhe të cilëve u besojnë. Zakonisht abuzuesit janë meshkuj, por edhe femrat mundet dhe abuzojnë seksualisht fëmijët.
Konventa e Këshillit të Evropës përfshin gjithashtu situata kur një fëmije ose një personi tjetër i jepet ose i premtohet para ose formë tjetër e shpërblimit, pagese ose konsideratë në këmbim të fëmijës që kryen veprimtari seksuale, edhe nëse pagesa / shpërblimi nuk është i tillë i bërë; dhe shkaktimi i qëllimshëm, për qëllime seksuale, të një fëmije që nuk e ka mbushur moshën për seks pëlqimin, për të dëshmuar abuzimin seksual ose aktivitetet seksuale, madje pa pasur nevojë të marrin pjesë.
Angazhimi në aktivitete seksuale me një fëmijë i cili, sipas dispozitave përkatëse të ligji kombëtar, nuk ka arritur moshën ligjore për veprimtari seksuale dhe përfshirja në aktivitete seksuale me një fëmijë, kur përdorimi është bërë me detyrim, forcë ose kërcënime; ose abuzimi është bërë nga një pozicion i njohur i besimit, autoritetit ose ndikimit mbi fëmijën, përfshirë përsona brenda familjes; ose abuzimi është bërë nga një situatë veçanërisht e cenueshme e fëmijës, veçanërisht për shkak të një paaftësie mendore ose fizike ose një situate varësie, sipas KiE, konsiderohet abuzim seksual fëmijës.
Disa nga format e abuzimit seksual të fëmijëve janë: prekja e fëmijëve në pjesët intime të trupit, ekspozimi i pjesëve intime të trupit të të rriturit ndaj një fëmije, detyrimi i fëmijës të prekë pjesë intime të trupit të të rriturit, të treguarit fëmijës së materialeve pornografike/ revistave/ fotove/ filmave, tregimi i historive me “fjalë të “pista” apo shaka “ të ndyra”, marrëdhënie seksuale me një fëmijë, inkurajimi i fëmijës për t’u angazhuar në aktivitete seksuale, përfshirja e qëllimshme në aktivitet seksual përballë një fëmijë, mosmarrja e masave të duhura për të penguar ekspozimin e fëmijës ndaj aktivitetit seksual të të rriturve; shpërndarja, ekspozimi apo reklamimi i imazheve të turpshme të fëmijëve; pagimi për shërbime seksuale të një fëmije apo inkurajimi i tyre për t’u përfshirë në prostitucion apo pornografi.
Studimet tregojnë se abuzimi seksual mund të ndodhë kudo dhe t’i ndodhë kujtdo. Vigjilenca duhet të jetë shumë e lartë në familje, shkollë dhe komunitet.
Ngacmimi (përfshirë ngacmimin në internet) është sjellje agresive e padëshiruar nga një fëmijë ose grup tjetër i fëmijëve që nuk janë as motra e as motra as në një marrëdhënie romantike me viktimën. Ajo përfshin përsëritet dëmtim fizik, psikologjik ose sociale, dhe shpesh zhvillohet në shkolla dhe mjedise të tjera ku fëmijët të mblidhen, dhe online.
Dhuna nga partneri intim përfshin dhunë fizike, seksuale dhe emocionale nga një partner intim ose ish-partner. Megjithëse meshkujt gjithashtu mund të jenë viktima, dhuna e partnerit intim prek në mënyrë disproporcionale femrat. Zakonisht ndodh kundër vajzave brenda martesave të fëmijëve dhe martesave të hershme/ të detyruara. Në mesin e adoleshentëve të përfshirë romantikisht, por të pamartuar, ndonjëherë quhet “dhuna me takime”.
Abuzimi midis bashkëmoshatarëve është një formë e sjelljes agresive në të cilën një fëmijë qëllimisht dhe në mënyrë të përsëritur i shkakton lëndim ose shqetësim një fëmije tjetër. Nga studimet në rang global vlerësohet se një e treta e ngacmimeve seksuale kryhen nga bashkëmoshatarët. Edhe vetë fëmijët të cilët ngacmojnë seksualisht fëmijë të tjerë kanë nevojë për ndihmë profesionale nga psikologë, mjekë, punonjës socialë, mësuesit, etj. Sa më parë ta marrin ndihmën, aq më shumë janë gjasat që të jenë plotësisht të shëndetshëm dhe të mos dëmtojnë të tjerë kur të rriten.
Bulizmi është dëmtimi i qëllimshëm i tjetrit, në mënyrë të përsëritur, nga dikush që është në pozita autoritetit/ pushteti (më i forti). Shpesh bulizmi shkaktohet nga fëmijët ndaj fëmijëve. Sjelljet përmes të cilave shfaqet bullizmi përfshijnë: vënien në lojë, thumbimin, kërcënimin, të qëlluarin ose zhvatjen (por jo vetëm këto) prej një apo më shumë personave ndaj viktimës. Bulizmi është abuzim, jo konflikt. Cilado qoftë forma e bulizmit, ai sjell pasoja shkatërruese në jetën dhe mirëqënien e fëmijëve në aspektin fizik, emocional dhe të ndërtimit të marrëdhënieve të shëndetshme. Bulizmi mund të ndodhë ballë për ballë, ose nëpëmjet mjeteve të komunikimit virtual si, përmes telefonave, internetit ose paisjeve të tjera personale.
Kërcënimi/ngacmimi virtual mund të jetë shumë i pakëndshëm për fëmijët dhe adoleshentët – veçanërisht për arsye të përmasave, shpejtësisë dhe disponueshmërisë, që do të thotë se këto dukuri mund të ndodhin në çdo vend dhe në çdo kohë.
Abuzimi online i fëmijëve kryhet nga të rritur që e përdorin teknologjinë për t’i dëmtuar dhe/ apo abuzuar fëmijët. Dëmtimi apo abuzimi në këtë rast shfaqet në formën e dërgimit të sms-ve apo maileve abuzive dhe të turpshme, mesazheve joshëse për t’i përfshirë në abuzime seksuale, ose përmes përdorimit të kameras së kompjuterit /telefonit për të shfaqur imazhe të papërshtatshme ose për të diskutuar rreth temave të papërshtatshme.
Dhunë me bazë gjinore ndodh kur dhuna drejtohen ndaj vajzave ose djemve për shkak të seksit të tyre biologjik ose identitetit gjinor secila prej formave të dhunës mund të përbëjë dhunë me bazë gjinore.
*Ky artikull u zhvillua nga Together for Life në kuadër të projektit “Mbrojtja e fëmijëve nga dhuna dhe abuzimi nëpërmjet edukimit gjithëpërfshirës”, i cili zbatohet në kuadër të skemës së granteve të vogla të projektit “Promovimi i të drejtave të njeriut nëpërmjet arsimit gjithëpërfshirës dhe fuqizimit të Organizatave të Shoqërisë Civile Lokale” i financuar nga BE dhe i zbatuar nga “Shoqata Internacionale për Solidaritetin në partneritet me Fondacionin AVSI dhe shoqatën Gruaja në Zhvillim Shkodër.
Përmbajtja e tij është përgjegjësi e Together for Life dhe nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e BE”.
