Spitalet dhe objektet e tjera shëndetësore gjenerojnë një sasi gjithnjë në rritje mbetjesh, afërsisht 15% e të cilave mund të jenë infektive, toksike ose radioaktive. Organizata Botërore e Shëndetësisë e ka trajtuar këtë çështje që nga vitet 1980.
Sipas informacionit të Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH) në faqen e saj të internetit, mbetjet mjekësore ose të kujdesit shëndetësor përfaqësojnë një sfidë të madhe shëndetësore globale. Spitalet dhe objektet e tjera të kujdesit shëndetësor, laboratorët, qendrat kërkimore, morgjet, qendrat e autopsisë, bankat e gjakut dhe shtëpitë e pleqve gjenerojnë mbeturina. Rreth 85% e këtyre mbetjeve kategorizohen si të përgjithshme, të natyrës jo të rrezikshme, ndërsa afërsisht 15% mund të jenë infektive, toksike ose radioaktive.
Rreziqet e mundshme janë të shumëfishta: materiali infektiv si gjaku i infektuar, indet njerëzore ose pjesët e trupit mund të përhapin sëmundje te pacientët e tjerë, punonjësit e shëndetësisë dhe publikun në përgjithësi. Veçanërisht problematike, kjo mund të përfshijë patogjenë rezistent ndaj ilaçeve nga spitalet. Objektet e mprehta mund të shkaktojnë lëndime, veçanërisht për njerëzit që pastrojnë në vendet e depozitimit të mbeturinave, një praktikë e zakonshme në vendet me të ardhura të ulëta.
Rreth 16 miliardë injeksione administrohen çdo vit dhe jo të gjitha gjilpërat dhe shiringat hidhen në mënyrë të sigurt, duke rezultuar në një rrezik të kombinuar lëndimesh dhe infeksionesh. Djegia joadekuate mund të lëshojë ndotës në ajër dhe në tokë, duke përfshirë dioksinat, furanet dhe metalet toksike. Mbetjet citotoksike mund të kenë efekte mutagjene, teratogjene ose kancerogjene. Mbetjet radioaktive mund të shkaktojnë dëme shëndetësore afatshkurtëra dhe afatgjata.
Faqja e internetit e OBSH-së ankohet për “mungesën e ndërgjegjësimit për rreziqet shëndetësore që lidhen me mbetjet e kujdesit shëndetësor, trajnimin e pamjaftueshëm në menaxhimin e duhur të mbetjeve, mungesën e sistemeve të menaxhimit dhe depozitimit të mbetjeve, burimet e pamjaftueshme financiare dhe njerëzore dhe prioritetin e ulët që i jepet temës.”
Vetëm 58% e vendeve kanë sisteme adekuate për asgjësimin e kujdesit shëndetësor dhe shumë vende ose nuk kanë një politikë specifike ose kanë një politikë që nuk e zbatojnë. Prandaj, kërkohen një sërë politikash për të adresuar këtë çështje, të tilla si ndarja e mbetjeve, trajtimi i sigurt mjedisor i mbetjeve të rrezikshme të kujdesit shëndetësor dhe zhvillimi i sistemeve dhe strategjive gjithëpërfshirëse të bazuara në rritjen e ndërgjegjësimit për problemet.
Prodhimi global i mbetjeve u rrit dhjetëfish midis viteve 1900 dhe 2000. Ai pritet të dyfishohet sërish deri në vitin 2025, që do të thotë se mbetjet “po gjenerohen më shpejt se ndotësit e tjerë mjedisorë, duke përfshirë gazrat serrë”. Ka shumë arsye për këtë zhvillim, duke përfshirë një kombinim të rritjes së popullsisë, rritjes së pasurisë, rritjes së urbanizimit, kalimit në metodat e blerjes që kërkonin paketim dhe një përdorim në rritje të plastikës.
Kategorizimi i mbetjeve spitalore/mjekësore:
– mbetje të përgjithshme (të ngjashme me mbetjet normale shtëpiake);
– mbetjet patologjike (indet, organet, pjesët e trupit, fetuset e njeriut, kafshët e ngordhura, gjaku dhe lëngjet trupore);
– mbetje radioaktive (të ngurta, lëngje dhe gazra nga procedurat e analizës dhe trajtimet e tumorit);
– mbetje kimike (të cilat mund të jenë toksike, gërryese, të ndezshme, reaktive, gjenotoksike ose jo të rrezikshme);
– mbetjet infektive (kulturat nga laboratorët, mbetjet nga operacionet, autopsitë, apo pacientët në reparte të izolimit);
– pika të mprehta (veçanërisht gjilpëra dhe tehe);
– mbetjet farmaceutike (te tepërta, të derdhura, të vjetruara ose të kontaminuara);
– kontejnerë
Rreziku konsiderohet më i lartë në vendet në zhvillim sesa në ato të industrializuara, duke përfshirë jo vetëm infeksionet me HIV ose hepatitin B ose C, por edhe rrezikun e sëmundjeve stafilokokale dhe kolerës. Përveç infermierëve dhe punonjësve të tjerë shëndetësorë dhe sanitarë, të cilët ishin grupe me rrezik të lartë në vendet e industrializuara, mbledhësit e mbeturinave dhe publiku i gjerë gjithashtu besohej se ishin në rrezik të konsiderueshëm.
Po ashtu sipas të dhënave të OBSH-së rezulton se shumë spitale nuk kanë ndarje efektive të mbetjeve klinike dhe jo-klinike, përdorën mbajtje joadekuate parësore të mbetjeve klinike dhe përdorën praktika të papranueshme të depozitimit, veçanërisht depozitimin me mbetjet joklinike në deponitë komunale, djegien e hapur dhe varrosjen në terrene spitalore dhe përdorimin e inceneratorëve të papërshtatshëm në vend. Shpesh, personelit të spitalit i mungon trajnimi përkatës dhe nuk kishte zinxhirë të qartë përgjegjësie.
Menaxhimi i dobët i mbetjeve mund të çojë në disa pasoja:
Pasojat mjedisore
Hedhja e mbetjeve mjekësore mund të shkaktojë rreziqe të konsiderueshme mjedisore. Heqja e mbetjeve të rrezikshme në vendgrumbullime mund të çojë në kontaminim të ujit të pijshëm. Djegia e materialeve që kanë përmbajtje të lartë metali mund të rezultojë në përhapjen e metaleve toksike.
Pasojat shëndetësore
Mbetjet mjekësore përmbajnë mikroorganizma që mund të shkaktojnë pasoja të rënda shëndetësore. Mbetjet e kimioterapisë dhe mbetjet farmaceutike priren të jenë toksike dhe të rrezikshme. Këto mbetje mund të paraqesin disa rreziqe shëndetësore si marramendje, të vjella dhe dhimbje koke. Punëtorët e mbetjeve mjekësore janë veçanërisht në një rrezik të lartë për shëndetin.
Pasojat e mbetjeve të mprehta
Mbetjet e mprehta përfshijnë injeksione të kontaminuara dhe të pasterilizuara, shiringa, gjilpëra dhe gërshërë. Pamundësia për të asgjësuar në mënyrë të sigurt sendet e mprehta mjekësore mund të rezultojë në lëndime, infeksione, djegie kimike dhe sëmundje të rënda si AIDS dhe HIV. Problemet e mbetjeve të mprehta mund të minimizohen duke përmirësuar ndarjen e mbetjeve, gjë që mund të bëhet duke instaluar kontejnerë mbetjesh posaçërisht për mbetjet e mprehta.
Pasojat juridike
Mungesa e respektimit të rregulloreve të depozitimit të mbetjeve mund të rezultojë në pasoja ligjore për objektin mjekësor. Vënia në rrezik e çdo pacienti ose punonjësi të mbetjeve mjekësore për shkak të menaxhimit të dobët të mbetjeve mund të rezultojë në padi të rënda që mund të mbyllin objektin mjekësor./shendeti.com.al
