Grimcat e imëta kontribuan në rreth 239,000 vdekje në Evropë, por barra u ndje më e madhe në disa pjesë të kontinentit se në të tjerë. Ndotja e ajrit është një kërcënim vdekjeprurës për shëndetin publik, por disa pjesë të Evropës janë në rrezik shumë më të lartë se të tjerat.
Ndotja e ajrit është e lidhur me kancerin e mushkërive, sëmundjet e zemrës dhe të frymëmarrjes, goditjet në tru, infertilitet dhe më shumë.
Është veçanërisht e rrezikshme për njerëzit e moshuar, duke shkaktuar rreth 4 për qind të të gjitha vdekjeve në mesin e të rriturve të moshës 65 vjeç e lartë.
Në vitin 2021, Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) përditësoi udhëzimet e saj për cilësinë e ajrit, duke ulur pragun e rekomanduar për përqendrimet vjetore të dioksidit të azotit dhe grimcave të imta (PM2.5) si pluhuri, tymi dhe bloza.
Në fund të dhjetorit 2024 në fuqi rregulla më të rrepta të cilësisë së ajrit që synojnë ta afrojnë Bashkimin Evropian me standardet e OBSH-së deri në vitin 2030 dhe të detyrojnë shtetet anëtare të monitorojnë ndotësit si grimcat e imëta, karboni i zi dhe amoniaku.
Në përgjithësi, ekspozimi ndaj PM2.5 shkaktoi rreth 239,000 vdekje të parakohshme në Evropë në vitin 2021, ndërsa 48,000 njerëz të tjerë vdiqën si rezultat i ekspozimit ndaj dioksidit të azotit, sipas Agjencisë Evropiane të Mjedisit.
Aktualisht, të gjitha vendet e BE-së raportojnë nivele të dioksidit të azotit mbi nivelet e rekomanduara nga OBSH, por disa janë goditur më shumë nga ndotja e ajrit se të tjerët. Evropa Qendrore dhe Lindore kanë normat më të larta të vdekjeve të lidhura me PM2.5, sipas një raporti të fundit nga Komisioni Evropian dhe Organizata për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik (OECD).
Italia veriore, Polonia dhe Republika Çeke kanë parë nivele të larta të vdekshmërisë PM2.5, e cila është kryesisht e nxitur nga djegia e qymyrit për ngrohjen e shtëpive dhe sektori bujqësor.
Ndërkohë, vdekshmëria e NO2 – e cila nxitet kryesisht nga trafiku i makinave dhe sektori industrial – ishte më i lartë në qytetet kryesore dhe kryeqytetet në Evropën Perëndimore dhe Jugore.
Ndotja e ajrit mund të jetë kërcënimi kryesor për shëndetin mjedisor me të cilin përballet Evropa, por tenton të mbivendoset me faktorë të tjerë, si mungesa e hapësirave të gjelbra , ndotja nga zhurma dhe nxehtësia ekstreme, të cilat të gjitha kanë një ndikim në shëndetin e njeriut.
Ajri i ndotur akuzohet si shkaktar i mijëra vdekjeve të parakohshme edhe në vendin tonë, por institucionet përgjegjëse dështojnë prej vitesh që të kryejnë monitorime të sakta dhe të besueshme si dhe të informojnë publikun për ndikimin në shëndetin publik.
Shqipëria detyrohet nga direktiva 2008/50 EC e Bashkimit Europian dhe legjislacioni i brendshëm që të monitorojë cilësinë e ajrit si dhe ndikimin e ndotjes në shëndetin e popullatës. E megjithatë raportet e hartura mbi këtë problematikë tregojnë se vendi dështon prej vitesh që të prodhojë të dhëna të plota, të sakta dhe të besueshme për cilësinë e ajrit.
