Sistemi nervor është sistemi i brendshëm i komunikimit të trupit. Ai përbëhet nga shumë qeliza nervore të trupit. Qelizat nervore marrin informacion përmes shqisave të trupit: prekja, shija, nuhatja, shikimi dhe zëri. Truri i interpreton këto shenja shqisore për të kuptuar se çfarë po ndodh jashtë dhe brenda trupit. Kjo i lejon një personi të përdorë trupin e tij për të bashkëvepruar me mjedisin e tij përreth dhe për të kontrolluar funksionet e trupit të tij.
Sistemi nervor është shumë kompleks. Ne mbështetemi në të çdo ditë për të na ndihmuar të qëndrojmë të shëndetshëm dhe të sigurt.
Pse duhet ta vlerësojmë sistemin tonë nervor? Lexoni këto 11 fakte dhe do ta kuptoni pse:
- Trupi ka miliarda qeliza nervore
Trupi i çdo personi përmban miliarda qeliza nervore (neurone). Janë rreth 100 miliardë në tru dhe 13.5 milionë në palcën kurrizore. Neuronet e trupit marrin dhe dërgojnë sinjale elektrike dhe kimike (energjia elektrokimike) te neuronet e tjera.
- Neuronet përbëhen nga tre pjesë
Neuronet marrin sinjale në një pjesë të shkurtër të ngjashme me antenat, të quajtur dendrit, dhe dërgojnë sinjale te neuronet e tjera me një pjesë të gjatë si kabllo të quajtur akson. Një akson mund të jetë deri në një metër i gjatë.
Në disa neurone, aksonet janë të mbuluara me një shtresë të hollë yndyre të quajtur myelin, e cila vepron si një izolues. Ndihmon në transmetimin e sinjaleve nervore, ose impulseve, poshtë një akson të gjatë. Pjesa kryesore e një neuroni quhet trupi qelizor. Ai përmban të gjitha pjesët e rëndësishme të qelizës që e lejojnë atë të funksionojë siç duhet.
- Neuronet mund të duken të ndryshëm nga njëri-tjetri
Neuronet vijnë në forma dhe madhësi të ndryshme në varësi të vendit ku ndodhen në trup dhe çfarë janë programuar të bëjnë. Neuronet ndijore kanë dendrite në të dy skajet dhe janë të lidhur nga një akson i gjatë që ka një trup qelizore në mes. Neuronet motorike kanë një trup qelizor në njërin skaj dhe dendritë në skajin tjetër, me një akson të gjatë në mes.
- Neuronet janë programuar të bëjnë gjëra të ndryshme
Ekzistojnë katër lloje të neuroneve:
Shqisore:
Neuronet ndijore japin sinjale elektrike nga pjesët e jashtme të trupit -gjëndrat, muskujt dhe lëkurën – në SNQ.
Motore:
Neuronet motorike bartin sinjale nga CNS në pjesët e jashtme të trupit.
Receptorët:
Neuronet receptore ndjejnë mjedisin (dritën, zërin, prekjen dhe kimikatet) rreth jush dhe e shndërroni atë në energji elektrokimike që dërgohet nga shqisat
Interneuronet:
Interneuronet dërgojnë mesazhe nga një neuron në tjetrin.
- Ka dy pjesë të sistemit nervor
Sistemi nervor i njeriut është i ndarë në dy pjesë. Ato dallohen nga vendndodhja e tyre në trup dhe përfshijnë sistemin nervor qendror (CNS) dhe sistemin nervor periferik (PNS).
SNQ ndodhet në kafkën dhe kanalin vertebral të shtyllës kurrizore. Ai përfshin nervat në tru dhe palcën kurrizore. Të gjithë nervat e mbetur në pjesë të tjera të trupit janë pjesë e PNS.
6. Ekzistojnë dy lloje të sistemeve nervore
Trupi i të gjithëve ka një CNS dhe një PNS. Por ka edhe sisteme nervore të vullnetshme dhe të pavullnetshme. Sistemi nervor vullnetar (somatik) i trupit kontrollon gjërat për të cilat një person është i vetëdijshëm dhe mund t’i kontrollojë me vetëdije, të tilla si lëvizja e kokës, krahëve, këmbëve ose pjesëve të tjera të trupit.
Sistemi nervor i pavullnetshëm (vegjetativ ose automatik) i trupit kontrollon proceset në trup që një person nuk i kontrollon me vetëdije. Është gjithmonë aktiv dhe rregullon rrahjet e zemrës, frymëmarrjen, metabolizmin e një personi, ndër proceset e tjera kritike të trupit.
- Sistemi i pavullnetshëm ndahet në tri pjesë
CNS dhe PNS përfshijnë të dyja pjesët vullnetare dhe të pavullnetshme. Këto pjesë janë të lidhura në SNQ, por jo në PNS, ku zakonisht ndodhin në pjesë të ndryshme të trupit. Pjesa e pavullnetshme e PNS përfshin sistemin nervor simpatik, parasimpatik dhe enterik.
- Trupi ka një sistem nervor për përgatitjen e trupit për veprim
Sistemi nervor simpatik i thotë trupit të përgatitet për aktivitet fizik dhe mendor. Ajo bën që zemra të rrahë më fort dhe më shpejt dhe hap rrugët e frymëmarrjes për frymëmarrje të lehtë. Gjithashtu ndalon përkohësisht tretjen në mënyrë që trupi të fokusohet në veprim të shpejtë.
- Ekziston një sistem nervor për kontrollin e trupit në pushim
Sistemi nervor parasimpatik kontrollon funksionet trupore kur një person është në pushim. Disa nga aktivitetet e tij përfshijnë stimulimin e tretjes, aktivizimin e metabolizmit dhe ndihmën e trupit për t’u çlodhur.
- Ekziston një sistem nervor për kontrollin e zorrëve
Trupi ka sistemin e vet nervor që kontrollon vetëm zorrët. Sistemi nervor enterik rregullon automatikisht lëvizjet e zorrëve si pjesë e tretjes.
- Sistemi juaj nervor mund të hakerohet
Shkencëtarët tani po zhvillojnë mënyra për të “hakeruar” në sistemin nervor, duke fituar aftësinë për të kontrolluar qelizat e trurit me ndezjen e një drite. Qelizat mund të programohen që të reagojnë ndaj dritës përmes ndryshimit gjenetik.
Hakerimi mund t’i ndihmojë shkencëtarët të mësojnë rreth funksioneve të grupeve të ndryshme të neuroneve. Ata mund të aktivizojnë disa qeliza të trurit në të njëjtën kohë dhe të vëzhgojnë efektet e tyre në trup.
